شعبان در لغت از ریشه ش ع ب و به معنای، شعبه و فرقه است:

1- «به علت اختلاف عرب‌ها در طلب آب بود که هر کدام به راهی می‌رفتند و پس آنها تفرقه ایجاد می‌شد.»
2- به سبب آن که در این ماه، قبایل متشعب و متفرق می‌شدند و علامه مجلسی از حضرت رسالت صلی‌الله علیه و آله روایت نموده که فرمود: شعبان ماه شریف و ماه من است و حاملان عرش الهی، آن را تعظیم و حق حرمت آن را می‌شناسند. و این ماه زیاد شود روزی برای رمضان و زینت کنند بهشت‌ها را و آن را شعبان نامیدند. برای آن که متشعب و بسیار گردد. روزی مومنان و حسنه در آن مضاعف و به هفتاد برابر و سیئه آمرزیده و اعمال خیر در آن مقبول و خداوند جبار نظر فرماید به روزه‌داران و عبادت‌کنندگان.»    منبع: المنجد في اللغه ص249 و 390 برگرفته از سايت http://www.noormags.ir
پیامبر(ص) فرمود:«شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا. هر کس یک روز از ماه من را روزه بگیرد، من در قیامت شفیع او خواهم بود.»
هنگامی که ماه شعبان فرا می رسید امام سجاد علیه السلام اصحاب خود را فرا می‌خواند و درباره فضیلت این ماه سخن می گفت. آنگاه می‌فرمود:«هر کس برای محبت پیامبر و تقرب به خداوند، ماه شعبان را روزه بدارد، خداوند او را در روز قیامت مشمول کرامت خود می‌گرداند و بهشت را برای او لازم می شمارد.»
علاوه بر روزه که فضیلت بسیاری دارد، اعمال دیگری همچون نماز و اذکار و دعاها و استغفار نیز در این ماه وارد شده است که در کتاب شریف مفاتیح الجنان در فصل اعمال ماه شعبان ذکر شده است. حوادث و وقایع تاریخی فراوانی نیز در ماه شعبان روی داده که مهمترین آن ولادت امام حسین علیهم السلام در روز سوم و حضرت ابوالفضل علیهم السلام در روز چهارم و امام سجادعلیهم السلام در روز پنجم و امام زمان عج الله تعالی فرجه شریف در نیمه ماه شعبان است.